وضع استانداردهایی برای بیمای های بذر زاد

وضع هایی'>استانداردهایی برای بیمای های بذر زاد
دو نوع استاندارد مزرعه ای و آزمایشگاهی برای بیماری ها وجود دارد:
استاندارد های آزمایشگاهی :
   * معمولأ استاندارد ها برای هر کلاس بذری تنظیم می شوند.
   * استانداردها از کشوری تا کشور دیگر متفاوتند.
   * استانداردها از یک محصول زراعی تا محصول زراعی دیگر متفاوتند.
   *  در استاندارد ها طبق نیازهای بوجود آمده تجدید نظر می شود.
بازرسین مزرعه باید بدانند که :
* کدام بیماری های گیاهی امکان دارد بذر زاد باشند.
به عنوان مثال در گندم، یک مزرعه امکان دارد یک یا تعداد بیشتری بیماری زنگ شیوع داشته باشد. .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
تنظیم استاندارد ها برای بیماری های بذر زاد
اصول :
استانداردها از کشوری تا کشور متفاوتند و باید بر اساس قوانین ملی وضع شوند و همینطور از جائی دیگر کپی برداری نشوند. به طور دوره ای تجدید نظر شوند ( با تغییر بیماری های شایع و با گذشت زمان)، گواهی کردن بذرها نیاز به دو استاندارد مزرعه و آزمایشگاهی برای بیماریهای بذر زاد دارد .
جنبه های زیادی از هر یک از دو استاندارد باید مد نظر قرار گیرند که بعضی از آنها استاندارد هايی برای خلوص بذر می باشند. بیماری که به سادگی قابل کنترل است نیاز به استانداردهای بالايي ندارد، در حالیکه ویروسهایی که مستقیمأ قابل کنترل نیستند نیاز به استاندارد های بالائی دارند. پتانسیل همه گیری عامل بیمارگر نیز روی استاندارد ها تأثیر می گذارد. كشوری که شرایط محیطی برای گسترش و توسعه یک بیماری خاص را دارا مي باشد امکان دارد نیاز به وضع و تنظیم استاندارد های بالایی برای آن عامل بیمارگر داشته باشد. درمورد بذور صادراتی نیز قرنطینه کردن فاکتور مهمی است که باید قوانین واردات خاصی برای حصول اطمینان از سلامت بذر وارداتی وضع گردد.
الزامات برای تولید بذر گواهی شده
* دانستن تاریخچه قبلی    
* جداسازی ( ایزوله کردن )
* بیماریهای بذر زاد
* قوانین باید تحت نظر حکومت وضع شوند .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
تشخیص بیماری در گواهی بذر
در طول فصل رشد، بازدید کننده باید درباره موارد زیرآگاهی داشته باشد:
* چه بیماری بذر زادی در مزرعه وجود دارند؟
* همچنین باید آگاهی داشته باشد تا تشخیص بیماری های بذر زاد برایش راحت باشد .
* کشاورز و تولید کننده بذر را باید در خصوص مشکلاتی که لازم است پیگیری شود آگاه سازد . مواردی از قبیل :کاربرد آفت کشوجین کردن گیاهان آلودهتوضیح برای کشاورزی در خصوص چگونگی انجام آن .
 
گواهی بذر
برنامه گواهی بذر شامل جنبه های مختلف کیفیت بذر می شود که باید آزمایش یا بازرسی شود. این جنبه ها شامل خلوص ارقام، خلوص فیزیکی ، اندازه بذرها ، قوه نامیه، رطوبت و آزمایشات سلامت بذر می شود.
- بسیاری از این ها مانند خلوص ارقام باید در مزرعه كنترل شوند.
- بعضي موارد مانند رطوبت و جوانه زدن نیاز به تست آزمایشگاه دارند.
 
 ارزیابی سلامت بذور توسط بازدید مزرعه ای و تست آزمایشگاهی
* غالب بیماری ها همچون سیاهک آشکار[1] گندم وجو در مزرعه به سادگی قابل شناسایی اند اما شناسایی آنها در آزمایشگاه مشکل یا وقت گیر است.
* شناسایی سایر بیماری ها در مزرعه مشکل است مگر اینکه بازدید کننده آموزش لازم برای شناسایی این بیماریها را دیده باشد یا بیماری های مذکور شدت و شیوع زیادی در مزرعه داشته باشند  مانند سياهك هندي گندم[2] 
* ویروسها معمولأ علائم مشخصی را درمزرعه نشان می دهند اما امکان دارد که در حال کمون ( پنهان ) بوده و بذرهای آلوده تولید کنند.
* علائم ویروس موزائیک نواری روی جو مشابه بیماری نواری جو است که توسط  قارچ  Pyrenophora graminea تولید می شود . تشخیص عامل بیمارگر در مزرعه مشکل است و نیاز به تست در آزمایشگاه دارد.
* نمونه برداری نواحی بازدید شده برای بیماری بذر زاد در مزرعه به همان شکلی است که برای بررسی خلوص صورت می پذیرد.
* برای داشتن ارزیابی قابل اطمینانی از بیماری در مزرعه توصیه می شود که بازرسی گیاهان 3 برابر استاندارد ملی صورت گيرد.
* تعداد كل گیاهان در 5 موقعیت مختلف مزرعه باید بازرسی شوند.
مثال : چنانچه استاندارد برای بیماری مفروض 02/0 درصد باشد که معادل است با یک گیاه آلوده در 5000 و یا به عبارت دیگر 3 گیاه آلوده در 15000 در نتیجه بازدید کننده باید 3000 گیاه ( 5 ÷ 15000 ) را در هر یک از 5 موقعیت بازدید کند.
* چنانچه بیشتر از 3 گیاه آلوده پیدا شود مزرعه مورد تأييد نخواهد بود.
* استاندارد های گواهی برای بیماری های بذر زاد در سه موقعیت اعمال می شوند:
1- بازدید مزرعه
2- آزمایشات کنترل
3- آزمایش سلامت بذر آزمایشگاه
 
بازدید مزرعه
بازرسی مزرعه باید در زمان مناسب انجام شود. منشأ بذر، تاریخچه کاشت، عاری بودن از بیماری های بذر زاد، حذف گیاهان آلوده، داده برداری و گزارش و در نهايت تأیید یا عدم تأیید مزرعه، مراحل مختلف بازرسي مزرعه هستند.
آزمایش کنترل
گواهی بذر برای نگهداری خلوص ژنتیکی بذر به خوبی کیفیت بذر انجام می شود. در گواهی بذر باید مواردی شامل  خلوص رقمی ( واريته ای )، آفات بذر زاد علفهای هرز، قابلیت زنده بودن بذر وخلوص مکانیکی کنترل گردند.
آزمایش کنترل برای بیماریهای بذر زاد با بررسی بذور یا قلمه ها و تعیین وقوع بیماریهای بذر زاد ویژه صورت می پذيرد. اين امر می تواند توسط موارد زیر انجام شود:
* کرت های مزرعه ای
* آزمایش سلامت بذر در آزمایشگاه : نیاز به کارکنان آموزش دیده دارد و می تواند به صورت های قبل از کنترل و بعد از کنترل pre control - post  control  و يا هر دو انجام شود .
 
 
 
 
قبل از کنترل  pre control
* طرح های مزرعه ای از نمونه بذری که به منظور تولید بذر گواهی شده است و در 3 تكرار انجام مي شود.
*کنترل در طول فصل رشد برای بیماری های بذر زاد، تعداد گیاهان آلوده موجود و مقایسه با استاندارد ها
* تأیید یا عدم تأييد مزارع ممتاز
* این مرحله به حذف کردن تکثیر در مراحل اولیه برنامه های آينده کمک می کند.
 
مراحل بعد از کنترل :post control
* طرحهای مزرعه ای از یک نمونه بذری گواهی شده
* هدف چک کردن دقت و کارایی فعالیتهای انجام شده در فصل قبل می باشد .
 
control pre - and post
 می توانند در همان فصل انجام شوند. بررسی  post control می تواند به عنوان یک pre control برای نسل آینده بذر مورد استفاده قرار گیرد .
آزمایش سلامت بذر در آزمایشگاه
این آزمایشات برای همه کلاسهای بذری در بررسی های  control pre - and post انجام و نتایج با استانداردها مقایسه می شوند. که در نهایت بذر تأیید و یا رد می شود.
اطلاعاتی که برای ارزیابی  بیماریها باید مهیا شود
چنانچه مزرعه به صورت دست پاش کشت شده باشد، تعداد گیاهان در متر مربع، طول قدم بازرس و اندازه وجب بازرس
چنانچه مزرعه به صورت خطی کشت شده باشد تعداد گیاهان در متر مربع ( میانگین از 5 نقطه ) و  طول قدم بازرس باید مد نظذ قرار گیرد.
آفات و عوامل بیمارگر بذر زاد غلات
عوامل خسارت زای  بذر زاد شامل عوامل بیمارگر گیاهی ( قارچ ها، باکتری ها، نماتودها، ویروسها )، علفهای هرز انگل  و آفات هستند که توسط بذر انتقال می یابند. بسته به شرايط مختلف محیطی این عوامل برکیفیت و کمیت بذر تأثير مي گذارند به همين دليل داراي اهميت ويژه مي باشند.
 
مثال هایي در مورد نقش بذور آلوده در شيوع آلودگي
سوختگی هاله ای لوبیا Psedomonas  phaseolicola
یک بذر آلوده در 16000 بذر باعث آلودگي 100 درصد گیاهان مي شود.  همچنين وجود30 بذر آلوده در يك هکتار باعث اپیدمی ( شیوع ) مي گردد.
A. Fabae (Ascochyta blight on broad bean )
وجود 2/. درصد بذر آلوده باعث آلوده شدن 15 % گیاهان می گردد.
 A. rabiei (Ascochyta blight chichpea )
وجود 7/7 درصد بذرهای آلوده باعث آلوده شدن 100 % گیاهان می شود.
عامل باد زدگی سیب زمینی Phytophtora  infestans
یک مورد زخم باعث تولید یک بیلیون زخم در يك فصل رشد می شود.
ویژگی های مشخصه و کشف عوامل بیمارگر بذر زاد غلات
1- سیاهک پاکوتاه گندم  Tilletia  controversa
علائم مشخصه: گیاهانی که تحت تأثیر قرار گرفته اند شدیدأ کاهش رشد نشان می دهند.
ساختمان میکروسکوپی عامل بیمارگر: تلیوسپور شبکه بندی چند ضلعی گسترده ای را در دیواره نشان می دهد.
کشف و شناسایی: بازرسی مستقیم؛ آزمایش سانتریفیوژ و شستن بذر   
2-سیاهک هندی گندم T. indica  
علائم مشخصه: تشخیص علائم مشخصه در مزرعه مشکل است اما در دانه به سهولت قابل مشاهده است . دانه های آلوده به طور ناقص سیاهک زده می شوند. تلیوسپور بوی ماهی دارد .
3-  سیاهک پرچمی گندم  Urocystis agropiri
علائم مشخصه: برگها پیچ خورده و در طول شکاف بر می دارند. با پاره شدن اپیدرم تلیوسپورها رها می شوند.
ساختار میکروسکوپی عامل بیمارگر: شامل 4-2 تلیوسپور تیره که توسط لایه ای شفاف احاطه شده اند.
کشف و شناسایی: آزمایش سانتریوفیوژ، شستن بذر
4-سیاهک آشكار گندم و جو  Ustilago tritici
علائم مشخصه: خوشه به توده های اسپوری سیاه رنگ تغییر شکل می یابد، غشاء پریکارپ پاره شده و تلیوسپور ها توسط باد پراکنده می شوند.
ساختار میکروسکوپی عامل بیمارگر: قطعات میسیلیوم در جنین مشاهده می شود.
کشف و شناسایی: آزمايش کامل جنین (whole embryo test)
5-سیاهک پنهان جو  Ustilago hordei
علائم مشخصه: دانه آلوده با توده های اسپور جایگزین می شود. که این ها خود توسط غشاهای نازک سفید متمایل به خاکستری احاطه شده اند که پارگی ندارند اما توده ها در حین مرحله برداشت خرد می شوند.
ساختار میکروسکوپی عامل بیمارگر: دیواره تلیوسپور در یک سمت نسبت به سمت دیگر ضخیم تر به نظر می رسد با یک سطح صاف.
کشف و شناسایی: آزمایش سانتریوفیوژ، شستن بذر
6-سوختگی توری شکل  Phrenophora teres
علائم مشخصه: زخم ها در طول قرار گرفته اند و خط بندی شبکه مانند تیره ای دارند یا به حالت لکه بدون شبکه بندی هستند. زخم ها توسط مناطق نکروزه شده احاطه شده اند.   
ساختمان میکروسکوپی عامل بیمارگر: کنیدی ها شفاف، مستقیم و سیلندری هستند. با تعدادی سلولهای قابلیت پذیر مشخص و 11-1 عدد دیواره  دیواره کنیدی نسبتأ نازک است.
کشف و شناسایی: آزمایش Blotter or freezing Blotter  و واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7-نواری جو pyrencphora graminea
علائم مشخصه: علائم مشخصه معمولأ در اثر بذر آلوده بوجود می آیند، نوارهای زرد روی پهنک برگ مشاهده می شوند که به تدریج قهوه ای شده و برگها شکاف بر می دارند. گیاهان آلوده رشد کمی داشته و پنجه ها (Tillers) ممکن است تولید سنبله ها نکنند. بذرها متورم و رنگی می شوند.
ساختار میکروسکوپی عامل بیمارگر: کنیدی ها میله ای راست با نوکهای گرد، نیمه شفاف با 7 دیواره عرضی. دیواره کنیدی نسبتأ ضخیم است .
کشف و شناسایی: آزمایش (Blotter or freezing Blotter test) و آزمایش رشد روی محیط کشت
8- لکه قیری گندم Pyrenophora tritici – repentis
علائم مشخصه: زخم ها عدسي شکل به نظر می رسند که توسط حاشیه زرد رنگ احاطه شده اند. لکه های تیره امکان دارد در وسط زخم دیده شود.
ساختار میکروسکوپی عامل بیمارگر : کنیدی ها نیمه شفاف و سیلندری شکل هستند با 4-7 تا دیواره عرضی.
کشف و شناسایی : محیط کشت LBA (lima bean agar) و روش deep freezing
8- Cochliobolus sativus
علائم مشخصه: لکه های قهوه ای تیره روی برگ ها و ساقه ها پدیدار شده اند. لکه ها توسط حاشیه زرد رنگ احاطه نشده اند. اما قسمتهای درونی تیره تر از قسمتهای خارجی اند. بذرها امکان دارد نقاط سیاه داشته باشند.
ساختمان میکروسکوپی عامل بیمارگر: کنیدی ها رنگی هستند، تخم مرغی تا مستطیل شکل با نوک های مخروطی با یک برجستگی پایه ای ، 10-3 تا دیواره عرضی،  اندکی خم شده اند، دیوارها صاف و ضخیم اند.
کشف وشناسایی : آزمایش Blotter or freezing Blotter test
9- لکه برگی سپتوریایی Septoria  nodorum
علائم مشخصه: خال های سیاه مایل به ارغوانی(پیکنیدیوم) روی گلوم غلاف یا پوسته دیده می شود. روی برگ ها زخم هايي قهوه ای تخم مرغی شکل دیده می شود که توسط حاشیه زرد و بعد ارغوانی احاطه می شود. پکنیدیوم در بافت مرده دیده می شود. ساختمان میکروسکوپی عامل بیمارگر: پیکنیدیوسپورها (pycnidiospore) ها شفاف هستند، 3-1 تا دیواره عرضی با انتهای گرد دارند .
کشف و شناسایی : آزمایش (Blotter or freezing Blotter test)، کشت روی محیط اگار (agar plate)
10-نوار باکتریایی گندم و جو : Xanthomonas campestris pv . tranclucens
علائم مشخصه : نوار های آبسوخته روی برگ که بعدأ سیاه و زرد می شوند. روی بافتهای آلوده ترشحات باکتریائی مایل به زرد که در صبح زود قابل رویت است دیده می شود.
ساختمان میکروسکوپی عامل بیمارگر: سلول های باکتریائی بسیار کوچک بوده و با میکروسکوب های نوری قابل روئیت نمی باشند
کشف و شناسایی : آزمایش کشت روی محیط      XT – medium               
  11- بیماری گال نماتودی گندم  Anguina tricici
علائم مشخصه: گال های قهوه ای تیره که به سختی خرد می شوند، جایگزین بذر در گلچه شده اند.
 مشاهده میکروسکوپی عامل بیمارگر: تعداد زیادی از لاروهای نماتد که در حال بیرون آمدن از گالهای مرطوب شده اند مشاهده می شود.
كشف و شناسایی : استخراج  نماتود.
12- ویروس موزائیک کوتولگی جو (Barley Strip Mosaic Viruos)
علائم مشخصه:  نوار های  زرد تا سفید که برجسته و قهوه ای شده و در نهایت نکروزه می شوند .
راه سرایت :  از راه بذر ،  گیاه به گیاه
کشف و شناسایی در بذرها : آزمایش (indicator inoculatim)، ELISA (Enzyme linked imm unosrbent assay ) و TBIA ( issue – blot immuno assay )
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
آفات انباری بذور و کنترل آنها                               
به هر موجود زنده ای که با انسان ها در غذا، علوفه، سلامتی و آسایش رقابت کند آفت مي گويند.
اهمیت آفات انبار
* هدر روی محصول به میزان 30 درصد      
* منبع هجوم مجدد آفات می شود.
* گردش و تولید مثلی آفات در تمام طول سال محیط زیست را با خطر مواجه می سازد .
* بقایای شیمیایی که در غذاها به جا می مانند روی سلامت انسان و حیوان اثر سوء می گذارد.
انبار قدیمی، سایت های خواب زمستانه، مخازن و ماشین آلات، مزرعه آلوده، کف خرمن کوب ، کیسه های قدیمي و     بذور آلوده  منابع آلودگی می باشند.
آفات انبار عبارتند از پرندگان، جانوران جونده، حشرات و کرم های ریز
مدیریت آفات شامل طراحی انبار، شناسایی، مدیریت ذخیره کردن ( دما و رطوبت)، مدیریت تولید و استفاده معقول از آفت کشها مي شود.
فاکتورهای موثر بر سلامت  بذر فاکتورهاي مزرعه ای و فاکتورهای انبار مي باشند:
فاکتورهای مزرعه ای عبارتند از شیوع بیماریهای گیاهی، وجود حشرات و جانوران جونده و رقابت علفهای هرز و فاکتورهای انبار شامل مقدار رطوبت بذر، رطوبت نسبی درون انبار، درجه حرارت، و برهمکنش درجه حرارت و مقدار رطوبت بذر مي باشد.
 مقدار رطوبت بذر: (SMC)Seed Moisture Content
اگر مقدار رطوبت بذر (SMS) بین 60 – 40 درصد باشد، جوانه زنی صورت می گیرد.
چنانچه (SMS) بین 20 – 18 درصد باشد گرم شدن صورت می پذیرد .
چنانچه  SMS   بین 14 – 12 درصد باشد رشد قارچ در بذرصورت می گیرد .
چنانچه SMS   بین  9- 8  درصد باشد حشرات فعال شده و تولید مثل می کنند.
 
 
 
 
 رطوبت نسبی Relative humidity (RH) درون انبار
اگر رطوبت نسبی (RH) 15 درصد باشد در دراز مدت انبار تضمین است .
اگر رطوبت نسبی (RH) 45 درصد باشد در ميان مدت انبار کردن می تواند صورت گیرد .
اگر رطوبت نسبی (RH) 75 درصد باشد زمان انبار کردن باید خیلی کوتاه باشد.
درجه حرارت
درجه حرارت های بالا خیلی سریع بذر را رو به زوال می برند. درجه حرارت 5 – 1 درجه سانتی گراد برای ذخیره بذر مناسب است. نگهداشتن بذر در دمای 20- درجه سانتی گراد زنده مانی بذر را در درازمدت باعث می شود اما این روش پر هزینه است.
بذر خشک گرمای متابولیکی تولید می کند اما درجه حرارت های تولید شده توسط قارچ ها، حشرات و سایر موجودات زنده مهاجم به مراتب بالاتر می باشد.
عموماً قارچ ها در درجه حرارت های کمتر از صفر درجه سانتی گراد و کرم های ریز در پایین تر از 15درجه سانتي گراد قابلیت حیات ندارند و از بین می روند.
 بر همکنش درجه حرارت و مقدار رطوبت بذر
برهمکنش درجه حرارت و مقدار رطوبت بذر بر زنده مانی بذر در خلال انبار شدن اثر می گذارد:
- وقتی که SMC  بین 14-5 % باشد طول حیات بذر به ازای هر یک درجه  افزایش دما، نصف می شود.
- هنگامیکه درجه حرارت انبار بین 50 – 0 درصد باشد، طول حیات بذر به ازای هر 5 درجه افزایش، نصف می شود.
- بذرهای دارای 10 % رطوبت که در دمای 20 درجه انبار شده اند ، به همان اندازه ای که بذور با 8 % رطوبت در دمای 30 درجه انبار شده اند، قدرت بقا خواهند داشت.
 قارچ های انباری
غالبأ گونه های مختلف از Aspergillus   و Penicillum  هستند. اين قارچها تحت شرایط SMC  بالا و درجه حرارت 10 تا40 درجه سانتی گراد غالباً رشد كرده و اثرات عمده آنها روی بذر عبارت است از کاهش قابلیت جوانه زنی، بی رنگ شدن جنین یا کل بذر، تولید میکوتوکسین ها، تولید گرما، کپک زدگی و  فساد کلی.
 
 
 
انواع مایکوتوکسین های تولید شده
قارچ
حداقل مقدار رطوبت بذر (%)
میکوتوکسین
Aspergillus restrictus
 
13/5
ندارد
A. glaucus
 
14
ندارد
A. candidus
 
15
ندارد
A. ochraceus
 
15
اکراتوکسین
 
A. flavus
 
18
افلاتوکسین
Penicillium spp.
19 – 5/16
اکراتوکسین
پاتیولین
 
راههای حداقل کردن گسترش قارچها در انبار
 خشک کردن بذور بعد از برداشت برای پایین بردن مقدار رطوبت، احداث ساختمان انبار مجهز همراه با تسهیلات مناسب، نگهداری وسایل و امکانات انبار با دما و رطوبت پایین، جلوگیری از تجمع بخار درون انبار، کنترل مرتب انبار برای مطمئن شدن از عدم گسترش قارچها و  استفاده از تهویه مناسب گسترش قارچها در انبار را کاهش می دهد.
 
اصول بهداشتی قبل از انبار کردن
*همه ی بذر های تکه شده  جمع شود.
*تمامی درز و ترک های انبار گرفته شود.
*کف انبار با هیپوکلریت سدیم 5/ 0 درصد شسته شود.
* کف و دیواره های انبار با سولفات مس 4/0 درصد شسته شود.
انبار را به طریقه زیر ضدعفونی نمایید:
فرمالین (فرمالدهید) و پرمنگنات پتاسیم(pp): نیم لیتر فرمالین تجاری 40درصد با 25 گرم پرمنگنات پتاسیم برای هر 10 مترمكعب مصرف شود. درب انبار به مدت 24 ساعت بسته نگه داشته شده و پس از گذشت دو هفته جهت انبار کردن دانه می شود از ساختمان استفاده کرد.
گل گوگردFS ) Flower of Sulfur  ): برای هر ده متر مکعب 150 گرم گل گوگرد درون ظرف های فلزی سوزانده شود. درب انبار را به مدت 24 ساعت بسته نگه داشته و پس از گذشت دو هفته جهت انبار کردن دانه از ساختمان استفاده کنید.
نکته: اسپری کردن آب روی کف و دیوارها قبل از ضدعفونی کارائی فرمالین و گل گوگرد را افزایش مي دهد.
حشرات انبارها
*این حشرات پتانسیل تاثیر بر بذر در انبار را دارند در حالیکه حشرات مزرعه نمی توانند به بذر در انبار حمله کنند.
*بعضی حشرات به بذرها در مزرعه حمله میکنند و چرخه زندگی شان در انبار کامل میشود مانند Brochus spp. روی بذرهای لوبيا
*حشرات انباری باعث كاهش زنده مانی بذر و نتيجتاً باعث خسارت در انبار می شوند این امر به دلیل تولید مثل زیاد و چرخ کوتاه زندگی شان است.
راههای خسارت:
*بالا بردن درجه حرارت، مقدار رطوبت، مقدار (CO2 ) و تخلیه اکسیژن
*خسارت به جنین
*انتقال اسپورهای قارچی                                                                                       
* ایجاد تارها و پیله هایی روی بذور
*روشهای کنترل حشرات ممکن است بذر را از بین ببرد.
شرایط مطلوب برای رشد و توسعه انبار
دما:
*رشد و توسعه حشرات معمولاً با افزایش دما زیاد می شود.
*دمای 25 تا 32 درجه دمای بهینه برای رشد و توسعه است.
*دمای 35 تا 38 درجه حداکثر دمایی است که در آن حشرات زنده می مانند.
*در دمای پایین تر از صفر درجه سانتی گراد حشرات بیشتر از 2-3 هفته نمی توانند زنده بمانند.
 
 
 
 
 
 
رطوبت:
*حشرات با افزایش رطوبت زیاد می شوند.
*رطوبت نسبی برابر70 درصد رطوبت بهینه برای رشد و توسعه حشرات است.
*حداقل مقدار رطوبت بذر برای رشد و توسعه حشرات 11-10 درصد است.
* با وجود این بعضی حشرات مانند سوسک Saw- toothed grain  در شرایط رطوبت کم تر از 10 درصد نیز می توانند رشد کنند.
*مقدار رطوبت بذر برابر 15-16 درصد حداکثر مقدار رطوبت برای رشد داخل بذر است.
*در رطوبت 16 درصد رشد قارچها بیشتر می شود.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
آفات اصلی انباری
نام علمی
محل
نام رایج
خانواده
آفات اصلي غلات انبار شده
Trogoderma granarium
دروني
Khapra beetle
Dermestidae
Sitophilus granarius
دروني
Granary weevil
Curculionidae
Sitophilus oryzae
دروني
Rice weevil
Curculionidae
Sitophilus zeamais
دروني
Maize weevil
Curculionidae
Sitophilus dominica
دروني
Angoumois grain moth
Gelechiidae
Rhizopertha dominica
بيروني
Lesser grain borer
Bostrichidae
Ephestia elutella
بيروني
Tobacco moth
Pyralidae
Ephestia cautella
بيروني
Tropical warehouse moth
Pyralidae
Plodia interpunctella
بيروني
Indian-meal moth
Pyralidae
Cryptolests ferrugineus
بيروني
Rusty grain beetle
Cucujidae
Cryptolests pusillus
بيروني
Flat grain beetle
Cucujidae
Oryzaephilus surinamensis
بيروني
Saw-toothed grain beetle
Cucujidae
Corcyra cephelonica
بيروني
Rice moth
Pyralidae
Prostephamus trancatus
دروني
Larger grain borer
Bostrichidae
آفات اصلي حبوبات انبار شده
Acanthoscelides obtectus
دروني
Common bean weevil
Bruchidae
Callosobruchus chinensis
دروني
Adzuki bean weevil
Bruchidae
Callosobruchus maculates
دروني
Cowpea weevil
Bruchidae
Zabrotes subfasciatus
دروني
Brazil bean weevil
Bruchidae
آفات اصلي مزارع و انبارهاي حبوبات
Bruchus spp.
دروني
Faba bean weevil
Bruchidae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
روشهای کشف حشرات در انبار
الف) بازرسی درمراحل اولیه با فواصل زمانی منظم
ب) کشف و شناسایی در زمان فعال روز
ج) کشف پروانه (moth) در غروب آفتاب یا شرایط تاریکی بهتر صورت می گیرد.
 
روشها ی کشف حشرات در بذر های انبار شده
روش
حشراتی که زندگی آزاد دارند
حشراتی که به درون بذر حمله می کنند
مشاهده ای
الک کردن
تله گذاری
شناور ساختن در نمک 1-25/1 %
اشعه x
رنگ آمیزی با اسید فوشین
 محلول 1% ید و 5 % KOH
+
+
+
+
 
 
 
+
 
 
+
+
+
+
 
 
جلوگیری وکنترل هجوم حشرات به انبارها
الف: کنترل محافظتی
*تسهیلات و مراعات اصول بهداشتی به شکل مناسب در انبار
*ممانعت از هجوم حشرات توسط انبار غیر قابل نفوذ برای هوا و خنک سازی انبار
ب)کنترل شیمیایی
چندین روش کاربرد حشره کش ها وجود دارد :
*گردپاشی ( Dusting ):کاربرد حشره کشهای تماسی به صورت پودر که درون جعبه ها و یا روی آنها پاشیده می شود و یا بذرها با آن آمیخته می گردد.
*اسپری کردن :  پودر های قابل حل در آب
*مه پاشی : نیاز به تجهیزات مخصوص برای تولید قطرات ریز دارد.
*ضد عفونی کردن: فسفین(فوستوکسین)
حشره کشهای پیشنهاد شده:
ترکیبات فسفر آلی: اکتلیک (Actellic)، نوان (Nuvan)، مالاتیون (Malathion)، Pyrethroides و غیره .
 
انتخا ب حشره کش مناسب
چندین حشره کش وجود دارد که میشود از آنها برای مقابله با حشرات انبار استفاده کرد که براساس آفت مورد نظر و روش کاربرد متفاوت است.
انتخاب حشره کش مناسب
خانواده آفت
گروه حشره کش
Bostrychidae
ترکیبات فسفر آلی
Bostrychidae به همراه Dinoderus spp.
Pyrethrines
Bostrychidae به همراه ساير حشرات
ترکیبات فسفر آلی بعلاوه Pyrethrines
 
جانوران جونده:
1-اهمیت:
*مصرف بذر ،کیسه ها وجعبه ها و غیره
*تخریب ساختمان و سیمهای الکتریکی
2-کنترل:
*استفاده از انبارهایی که ضد جوندگان هستند
*استفاده از تله
*استفاده از جونده کش­ها یی مانند وارفارین Warfarin- s ، کومافوریل coumafuryl و دیفناکوم Difenacoum.
قرنطینه
قرنطینه نگهداشتن و جلوگیری از انتقال رسمی کالاهایی مشخص برای مشاهده، تحقیق، بازرسی، آزمایش و یا تیمار کردن در آینده می‌باشد.
 ناحیه قرنطینه : ناحیه ای که درون آن یک آفت قرنطینه وجود دارد و به طور رسمی تحت کنترل قرار گرفته است ناحيه قرنطينه ناميده مي‌شود.
 آفت قرنطينه: آفتی که منطقه را دچار خطر می کند، چه سابق بر آن در منطقه وجود نداشته و یا وجود داشته ولی در منطقه شیوع نیافته و رسماً کنترل شده است.
اصول قرنطینه
عوامل بیمارگر و آفات بر اساس اهمیت‌شان و احتمال شیوع‌شان طبقه‌بندی می‌شوند. آن دسته که احتمال شیوع‌شان وجود ندارد، نباید در لیست‌های قرنطینه قرار گیرند. روی عوامل بیمارگری که در گیاهان دارای ارزش اقتصادی بالا، خطرساز هستند بايد تأكيد بيشتري شود و نه روی گیاهانی که راه طبیعی برای انتشار ندارند. مناطق قرنطینه باید از مناطق تولید، توسط شرایط اکولوژیکی ایزوله شوند.
مشخصه‌های معمول قرنطینه ممانعت از ورود  و شیوع آفات و عوامل بیمارگر‌ بیگانهاستثنائاتی برای اهداف علمی و تحقیقاتی پیش بینی شده است .الزام به داشتن گواهی سلامت بهداشت (گواهی Rome)، گواهی منشأ و مجوز واردات در صورت نیاز به محض ورود بازرسی و ضد عفونی صورت گيرد.آزمایش سلامت بذر به محض ورود .در صورت لزوم تیمار بذر استفاده از نواحی بعد از داخل شدن (post-entry) و هدایت کردن برای بازرسی مزرعه، وجین کردن یا تخریب.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
اصول قرنطینه
چندین اصل علمی – اجرایی و قانونی برای قرنطینه کردن وجود دارد. اصول علمی شدید و منظمی برای وضع قوانین قرنطینه و اخذ تصمیمات مناسب لازم است که این اصول مرتبط با علوم زیر است: ویروس شناسی، قارچ شناسی، باکتری شناسی، نماتود شناسی، کالبدشناسی، گیاه شناسی و غیره ...
قوانین قرنطینه نباید مبادله کالا و فعالیتهای تحقیقاتی کشور را دچار مشکل کرده و به تأخیر اندازد. قرنطینه باید تحت نظر و مسئولیت رسمی دولت باشد. این قوانین با عوض شدن شرایط و یا مهیا کردن بعضی الزامات باید تغییر یابند. تصمیمات قرنطینه نیاز به یک انعطاف‌پذیری منطقی دارد. عدم متمرکز شدن به منظور کارایی بیشتر مخصوصاً درکشورهای پهناور و دسترسی به مکاتبات و حمل و نقل نيز بايستي فراهم باشد.
ضوابط لازم برای تعیین قرنطینه مخصوص عوامل بیمارگر یا آفات
بعضی از ضوابط موجود برای تعیین قرنطینه عوامل بیمارگر عبارتند از:
  * وقوع و مشاهده موجود زنده در کشور: اطلاعاتی که در مورد عوامل بیمارگر یا آفت در کشور مورد نظر وجود دارد با بازدید و مطالعه چندین ساله باید بدست آمده باشد. در غیر اینصورت تصمیم در این مورد که آفت یا عامل بیمارگر بومی است یا یک آفت یا عامل بیمارگر جدید است مشکل خواهد بود.
   * اهمیت اقتصادی عامل بیمارگر یا آفت
   * روش‌های گسترش و شیوع عامل بیمارگر
   * بقا
  * شرایط محیطی که روی بقا و پتانسیل شیوع آن تأثیر می‌گذارد.
  * قابلیت دسترسی نژادها و زیرنژادهای بیگانه
*  قابلیت دسترسی روش‌های کنترل
 
 
 
 
 
 
پتانسیل آفات یا عامل بیمارگرهای بذر زاد قرنطینه شده در منطقه خاور نزدیک
غلات ذخیره شده  :  Trogoderma trucatus , Trogoderma granarium      احتمالأ در همه کشورهای خاور نزدیک
حبوبات:  T. indica، T. controversa، U. agropyri، T. caries و T. Foetida   احتمالاً در همه کشورهای خاور نزدیک
Septoria  nodorum                                                                      فقط در کشورهای سر دسیر
Fusarium graminearum                                                               احتمالاً در همه کشورهای خاور نزدیک
Alternaria triticina                                                                     اطلاعات کمی در دسترس است
ويروس BSMV                                                                            در بعضی کشورهای خاور نزدیک
                                       
نكات مهم در استانداردهاي تولید بذر
* استانداردها از کشوری به کشور دیگر متفاوتند.
 * تنظیم قوانین بر مبنای برنامه‌های ملی است.
 * قرنطینه باید تحت حمایت و نظارت دولت باشد.
 * اصول علمی شدید و منظمی برای قرنطینه مورد نیاز است.
 * در مورد عوامل بیمارگر‌ بذر زاد دو نوع استاندارد مزرعه و آزمایشگاه مورد نیاز است.
 * تجدید نظر دوره‌ای شوند.
 * توجيه اقتصادي داشته باشند.
 * انعطاف پذیری منطقی وجود داشته باشند.
 * منطقه قرنطینه باید ایزوله شود.
 * انواع کنترل بیماریها ميسر باشد.
 
 
 
اندازه‌گیری‌ها و معیارهای مطرح شده توسط برنامه های ملی
معیارها اخذ شده باید در جهت حداقل کردن خطرات ورود آفات و عوامل بیمارگر‌ بیگانه باشد. در سطح ملی این معیارها باید شامل نقطه نظرات زیر باشند.
 * نمونه ‌برداری کردن از منابع ژنتیکی قابل دسترسی در کشور
 * ارزیابی نیاز برای ورود ژرم‌پلاسم به داخل کشور
* آزمایش سلامت بذر به محض ورود و تیمار کردن با آفت‌کش مناسب قبل از کاشت در ناحیه ایزوله
           
 
 
 
 
                     
       
    
                
 
 
 
 
 
 
 
 
 
بازرسی مزرعه
دستورالعمل های بازرسی مزرعه
تأیید اطلاعات: بر اساس فرمهای تقاضای پر شده توسط پرورش دهندگان بذر
مشاهده مزرعه- کنترل مزارع بذر قبل از هر گونه اقدامی
نمونه‌گيري از بازرسی مزرعه: تعیین اینکه چه سطحی از مزرعه یا گیاه باید بازرسی گردد
شمارش تصادفي مزرعه: تعيين اينكه چه تعداد شمارشی در هر مزرعه باید صورت گیرد
 
دستورالعمل
مشاهده مزرعه شناسائی رقمتاریخچه کشتایزوله کردنشرایط زراعیتخمین عملکردتراکم گیاه
نمونه‌گيري از بازرسی مزرعهنمونه از بازرسی مزرعه طبق استاندارد (N ) نمونه از بازرسی مزرعه 3 برابر N است ( 3N )بر اساس تعداد گیاهان
 
 
 
 
 
 
 
 
استاندارد های مزرعه
اگر استاندارد مزرعه برای خلوص رقم 1/0 درصد باشد، یعنی اینکه مجاز هستیم در هر 1000 گیاه، 1 گياه آلوده داشته باشیم بنابراین نسبت برابر 1000/1 می‌شود. حال اين سوال مطرح مي‌شود که چه تعداد گیاه را باید مورد بازرسی قرار دهیم تا استاندارد برابر 1/0 درصد مورد تأييد قرار گيرد؟
تعداد گياهي كه بايد مورد بازرسي قرار گيرد
تعداد گياه آلوده مجاز
1000
1
2000
2
3000
3
4000
4
.
.
.
.
.
.
10000
10
 
شمارش تصادفي مزرعه
تعداد شمارشي كه بايستي انجام شود تا نمونه بازرسی مزرعه گرفته شود در جدول ذيل آورده شده است:
تعداد گياهي كه بايد مورد بازرسي قرار گيرد
تعداد شمارش
30000
1
15000
2
10000
3
7500
4
6000
5
5000
6
.
.
.
.
.
.
3000
10
 
 
 
 
 
 
استانداردهای مزرعه برای کلاس‌های مختلف بذری
فاکتور
بذر مادري
بذر گواهي شده 1
بذر گواهي شده 2
گياهان خارج از تيپ مجاز (Off type)  و سایر ارقام
05/0 درصد
(1:20000)
10/0 درصد
(1:10000)
20/0 درصد
(1:500)
سایر گیاهان زراعی
10/0 درصد
(1:10000)
20/0 درصد
(1:500)
40/0 درصد
(1:250)
علفهای هرز خطرناک
صفر
 
05/0 درصد
(1:20000)
10/0 درصد
(1:10000)
بیماریهای بذر زاد
صفر
05/0 درصد
(1:20000)
20/0 درصد
(1:500)
 
بالاترين استانداردها در همه کلاس‌های بذری 05/0 درصد است که اجازه می‌دهد یک گیاه آلوده در 2000 گیاه وجود داشته باشد بنابراین اندازه نمونه بازرسی از مزرعه برابر 2000×3 یعنی 6000 گیاه می‌باشد.
مقادير عدم پذيرش بازرسی مزرعه
فاکتور
بذر مادري
بذر گواهی شده 1
بذر گواهی شده 2
گياهان خارج از تيپ مجاز (Off type)  و سایر ارقام
3
6
12
سایر گیاهان زراعی
6
12
24
علف‌های هرز خطرناک
0
3
6
بیماری‌های بذر زاد
0
3
12
 
چنانچه تعداد زيادي گیاه آلوده در مزرعه مشاهده گردد مزرعه مورد پذيرش قرار نخواهد گرفت و چنانچه مقدار عدم پذيرش برابر صفر باشد مزرعه مجاز نیست که داراي حتي يك گياه آلوده باشد.
 
 
 
 
الگوی حرکت در بازرسی مزرعه
 
 
خروج
ورود
1
2
3
4
5
 
سطح یا فاصله مورد نیاز برای پوشش نمونه بازرسی مزرعه يا شمارش مزرعه بر اساس تراکم گیاه محاسبه مي‌شود.
مزارع دست پاش
فرض می‌کنیم که در نمونه بازرسی مزرعه6000 گیاه داریم چنانچه تراکم گیاه برابر 30 گیاه در هر متر مربع باشد و سطح نمونه بازرسی برابر 200 متر مربع باشد سطح هر شمارش مزرعه برابر خواهد بود با 5/200 يعني 40 متر مربع.
محدوده پوشش طول قدم : تعداد قدم ها
سطح شمارش مزرعه را به تعداد قدم ها در مزارع دست پاش یا کشت خطی تبدیل کنید :
چنانچه هر شمارش مزرعه برابر40 متر مربع باشد و بازدیدکننده دارای طول قدم برابر يك متر باشد محدوده‌ای با سطح یک متر مربع را پوشش دهد، تعداد قدم های مورد نیاز برای هر شمارش مزرعه  40 متر مربعی برابر 40 قدم خواهد بود.
 
الگوی حرکت:  محدوده پوشش طول قدم
کاشت ردیفی
اگر فرض کنیم که نمونه بازرسی مزرعه برابر 6000  گیاه داریم چنانچه تراکم گیاه معادل10 گیاه در متر مربع باشد، مسافت برای نمونه بازرسی مزرعه برابر 600 متر و مسافت هر شمارش مزرعه برابر 120 متر خواهد بود.
 
الگوی حرکت: تعداد قدم ها
چنانچه هر شمارش برابر 120 متر باشد و بازدید کننده طول قدمی برابر یک متر داشته باشد و بتواند 6 ردیف را ببیند وی مسافتی برابر 6 متر (ردیف6* 1m ) را پوشش میدهد در اين صورت تعداد قدم های مورد نیاز برای هر شمارش مزرعه 120 m برابر 20 قدم خواهد بود.
 
بازرسی مزرعه از مزارع دست پاش
نمونه کلی بازرسی مزرعه شامل6000 = 2000× 3 گیاه است
 
 
تراکم گیاه در متر مربع
 
 
30
40
50
60
80
90
اندازه نمونه بازرسی مزرعه (متر مربع)
200
150
120
100
75
67
اندازه شمارش مزرعه
(متر مربع)
40
30
24
20
15
13
تعداد آلاینده ها را در تعداد قدم های زیر در هر 5 شمارش مزرعه، با فرض اینکه بازدید کننده یک عرض محدوده پوشش برابر a متر و طول قدم برابر  b متر داشته باشد.
 
محدوده پوشش( a )
طول قدم (b)
تعداد قدمهای برداشته شده در هر 5 شمارش مزرعه
 
9/0
9/0
9/0
1
1
1
4/0
5/0
6/0
4/0
5/0
6/0
111
89
74
100
80
67
83
67
56
75
60
50
67
53
44
60
48
40
56
44
37
50
40
33
42
33
28
38
30
25
36
29
24
33
26
22
               
 
 
بازرسی مزرعه از مزارع خطی‌کار
نمونه کلی بازرسی مزرعه شامل6000 = 2000× 3 گیاه است
 
 
تراکم گیاه در متر مربع
 
 
5
10
15
20
25
 
اندازه نمونه بازرسی مزرعه (متر مربع)
1200
600
400
300
240
 
اندازه شمارش مزرعه
(متر مربع)
240
120
80
60
48
 
تعداد آلاینده ها را در تعداد قدم های زیر در هر 5 شمارش مزرعه، با فرض اینکه بازدید کننده بتواند بدرستی تعداد a رديف را ببیند و بازدید کند و طول قدم برابر  b متر داشته باشد
 
رديف ها ( a )
طول قدم (b)
تعداد قدمهای برداشته شده در هر 5 شمارش مزرعه
 
4
4
6
6
8
8
4/0
5/0
4/0
5/0
4/0
5/0
150
120
100
80
75
60
75
60
50
40
38
30
50
40
33
27
25
20
38
30
25
20
19
15
30
24
20
16
15
12             
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
نتایج  بازرسی بذر گواهی شده 2
تعداد الاینده ها در شمارش مزرعه
 
مورد قبول
استاندارد
کل
5
4
3
2
1
 
+
12
11
2
3
1
2
3
گياهان خارج از تيپ مجاز (Offtype)  و سایر ارقام
 
+
24
3
0
1
1
1
0
سایر گیاهان زراعی
+
6
5
1
1
0
2
1
 
علفهای هرز خطرناک
 
+
12
1
0
0
1
0
0
بیماریهای بذر زاد
 
 
 
برداشت کردن
پردازش کردن
مورد پذیرش
بازرسی مزرعه
تقاضا
 
کرتهای مشاهده
عدم پذیرش
نمونه برداری
مورد پذیرش
برچسب کردن تضمین کردن
گواهی کردن
آزمایش بذر
گواهی
 
 
وجین کردن مزارع بذری
شناسائی و حذف آلاینده های نامطلوب از مزارع بذر بايستي صورت پذيرد. آلاينده‌هاي نامطلوب مزارع بذري عبارتند از:بوته هاي خارج از تيپ مجاز (offtype)ساير رقم هاگیاهان زراعی دیگرعلف‌های هرز خطرناکگیاهان بیمار
حذف آلاينده ها درمرحله مناسبي از رشد گیاه بايد صورت گيرد (رویشی،گلدهی، به سنبله رفتن، بلوغ )
 
خلوص ژنتیکی بذر
ارقام جدیدی که توسط اصلاح‌نژادگرها بوجود می‌آیند ترکیبات ژنتیکی دارند که می‌تواند عملکرد بهتری به دنبال داشته باشند. ارقام جدید، ارقام ممتازی هستند با خصوصیات زراعی و مورفولوژیکی متفاوت که نه تنها آنها را از سایر ارقام متمایز می‌کند بلکه مقاومت بیشتری در مقابل بیماری ها، عملکردهای بالاتر، بهبود کیفیت محصول زراعی، گیاهان موثرتری از نظر ارتفاع، مقاومت بیشتر به خشکی و یا استفاده از آب و همینطور بهبود خصوصیات دیگر که همگی از لحاظ ژنتیکی قابل کنترل هستند. این عملیات اصلاحی به مزارع کشاورزان انتقال یافته و باعث افزایش عملکرد می شود.
افزایش عملکرد زمانی محقق می‌شود که تمامی جمعیت گیاهان زراعی در تمامی نسل‌های تولید بذر از لحاظ ژنتیکی خالص نگهداشته شوند، بصورتیکه بذر غیر آلوده باشد و نهایتأً کشاورز از لحاظ ژنتیکی به شرایط خلوص برسد. نتیجه کار اصلاح‌نژادگرها تولید بیشتر و بهتر محصولات زراعی توسط کشاورزان است درصورتیکه کشاورز نیز بذری با خلوص ژنتیکی بالا از ارقام اصلاح شده را دریافت دارد. اگر کشاورزان بذر آلوده و یا مخلوط با سایر ارقام و یا گیاهان استفاده کنند، در این صورت فوایدی را که از کاربرد بذور اصلاحی منظور است، عاید آنها نخواهد شد و حتی ممکن است بدلیل بیماری‌هاي بوجود آمده افت عملکرد نيز داشته باشند.
 
خلوص فیزیکی بذر
خلوص فیزیکی بذر اهمیت زیادی دارد. چنانچه بذر مصرفی حاوی مقادیر زیادی زواید گیاهی باشد مقدار بذر مصرفی باید افزایش یابد. اگر بذور مد نظر حاوی بذر علفهای هرز و یا سایر گیاهان زراعی باشند گیاهان ناخواسته در مزرعه پدیدار خواهند شد که با گیاه زراعی اصلی به رقابت  خواهند پرداخت و منجر به کاهش عملکرد و افت کیفیت و ارزش محصول تولید شده خواهند گردید.
 
 
 
ممانعت از آلودگی بذر
خلوص فیزیکی و ژنتیکی بذر در همه عملیات تولید و فراهم کردن بذر باید مدنظر قرار گیرد، چنانچه یک مرحله در زمان مناسب انجام نشود یا ناکارآمد انجام شود، بذر حاصله دارای کیفیت و پتانسیل عملکرد پایین تر خواهد بود. تولید بذر در مزرعه یکی از مهمترین فازهای تولید بذر است. مدیریت مزارع بذر معیارهای ویژه ای را می طلبد که از خلوص بذر اطمینان حاصل شود.
الف : قبل از کاشت مزرعه تولید بذر نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:انتخاب زمینی که عاری از گیاهان و علف‌های هرز مشکل ساز و آفات و بیماری‌های خاکزاد و غیره باشد.فقط از بذرهای خالص از لحاظ ژنتیکی استفاده شود.رسیدگی به این نکته که مزرعه بذر به شیوه مناسبی از سایر مزارع جداسازی شده باشد.کاربرد علف‌کشها برای از بین بردن گیاهان زراعی ناخواسته و علف‌های هرز.
 
ب – در مرحله ذخیره (انبار)
1- همه ساختمان‌های انبار و تجهیزات باید قبل از استفاده تمیز و پاک شوند تا از مخلوط شدن احتمالی جلوگیری شود.
2- شناسایی و مشخص کردن تمامی کیسه‌ها و صندوقها به منظور شناسایی بذر و جلوگیری از مخلوط‌های تصادفی
3- یک رقم یا گیاه زراعی را روی ارقام مختلف دیگر کپه نکنید.
4- فضاها و راهروهای کافی برای جابجایی ، نمونه گیری و تشخیص بذور تعبیه کنید.
5- بذور را فقط تحت شرایط مناسب ذخیره کنید بطوریکه از گرما ، رطوبت ، مواد شیمیایی و آفات مصون باشند.
وجین کردن چیست ؟
وجین عملیات سیستماتیک و دقیقی از یک مزرعه تولید بذر است که برای تشخیص گیاهان ناخواسته یا هرز همراه با حذف دستی همه گیاهان نا مطلوب صورت می‌گیرد. علف هرز در قیاس با انواع استاندارد رقم یا محصول زراعی گیاهی خارج از تیپ[3] است. در حین وجین کردن، سایر گیاهان نامطلوب، علفه‌ای هرز و سایر گیاهان زراعی غیر هدف حذف می‌شوند. هدف از وجین حذف تمامی گیاهان نامطلوب است که بذر مورد نظر در شرایط موجود به سادگی و با رقابت نمی‌تواند آنها را حذف کند و در نتیجه بذر تولیدی در مزرعه از لحاظ فیزیکی، ژنتیکی خلوص مورد نظر را نخواهند داشت. وجین کردن روش موثر و مهمی در حذف آلاینده‌ها و نتیجتاً اطمینان از خلوص بذر است. وجین از آلودگی فیزیکی بذر جلوگیری کرده و همچنین آلاینده‌هایی را که امکان دارد باعث گرده‌افشانی تقاطعی[4] و آلودگی ژنتیکی شوند حذف می‌کند.
وجین اختلاف اصلی تولید بذر و تولید دانه می‌باشد. برای هر دوی محصولات بذری و دانه‌ای بهترین روش ها و نهاده‌های ممکن تولید برای نیل به عملکرد حداكثر استفاده می‌شوند. علاوه بر این در مزارع تولید بذری وجین کردن برای حصول اطمینان از رسیدن به عملکرد ماکزیمم صورت می‌گیرد.
حذف آلاینده‌ها با وجین کردن
دو نوع آلودگی ژنتیکی و مکانیکی در مزرعه ممکن است رخ دهد:
الف – آلودگی ژنتیکی: این نوع آلودگی با گرده افشانی تقاطعی بین گیاهان نامطلوب در مزرعه و یا در فاصله ایزوله شده در اطراف مزرعه صورت می‌پذیرد.
ب- آلودگی مکانیکی: این نوع آلودگی با مخلوط شدن بذر با بذور علف‌های ناخواسته درون مزرعه و یا حاشیه مزرعه در حین برداشت صورت می‌گیرد.
منشأ گیاهان ناخواسته که باعث آلودگی می‌شوند می‌تواند یکی ازموارد زیر باشد:
الف) آلودگی ژنتیکی که قبلأ بوجود آمده بصورتیکه بذر مصرف شده در مزرعه قبل از کاشت با سایر بذور مخلوط بوده و یا از لحاظ ژنتیکی آلوده بوده است.
طرح و برنامه برای وجین در زمان کاشت
وجین باید در سرتاسر مزرعه انجام شود و هیچ نقطه‌ای از مزرعه حتی اگر کوچک باشد نباید از قلم بیفتد. برای اطمینان حاصل کردن از این موضوع مزرعه باید به چند بخش تقسیم شده و سپس هر بخشی نشان‌دار شود تا اینکه افراد وجین‌کننده سرتاسر مزرعه را بدون فراموش کردن هیچ جائی وجین کنند.
روش کاشت می‌تواند وجین کردن را با توجه به رعایت مسائل زیر در موقع کاشت آسان کند:
الف- گیاهان به صورت ردیفی کاشته شوند.
ب- اگر گیاهان به صورت مکانیکی بذر افشانی می‌شوند، بصورت زیر باشند:
1- بذر افشان در حین کاشت بصورت ترویج و آموزش کشاورزی...