کنترل بیماری‌های بذر زاد توسط تیمار بذر

کنترل بیماری‌های بذر زاد توسط تیمار بذر

کنترل بيماري‌هاي بذرزاد[1] بوسيله ارقام مقاوم، کنترل بیولوژیکی و يا تيمار بذر امكان پذير است. هدف از تیمار بذر ریشه‌کن کردن کامل یا قابل ملاحظه ارگانیسم‌های بذرزاد و حفاظت دانه‌ها و گياهچه‌های سالم از آلودگی توسط ارگانیسم‌های خاکزاد مي‌باشد.

اصول تيمار بذر عبارتند از:

• تیمارهای بذر غالباً علیه عوامل بیمارگر‌ قارچی و حشرات عمل کرده و در مقابل عوامل ویروسی، نماتدها و باکتری‌ها کمتر مؤثرند.
• آفت‌ها یا عوامل بیمارگر‌ بذرزاد ظرفیت جوانه‌زنی را کاهش داده که این خود منجر به ایجاد گیاهان آلوده و افت عملکرد می‌شود.
• تیمارها نباید قوه نامیه بذر[2] یا رشد گیاه را تحت تأثیر قرار دهند.
• تیمار به عنوان یک حفاظ اضافی عمل می‌نماید و تنها معیار در عمل‌آوری بذر[3] یا انتقال جرم‌پلاسم یا در تولید بذر نمی‌باشد.
• بذرهای دارای آلودگی شدید نباید تحت تیمار قرار گیرند. مگر در موارد دارای ارزش زیاد. کارایی آفت‌کشها زمانی که مقدار زیادی ماده تلقیح وجود دارد، کاهش می‌يابد و مواد شیمیایی نیز به ندرت به طور کامل آفت یا عامل بیمارگر را کنترل می کند.
• مواد شیمیایی مورد استفاده باید سالم و مناسب بوده و به خوبی با بذور در یک دز مناسب آمیخته شوند.
• جهت حذف ارگانیسم‌هایی که در سطح بذر اند از قارچ‌کش‌های تماسی یا سیستمیک و آن هایی که درون بذر اند از قارچ‌کش‌های سیستمیک استفاده شود.
• ترکیب مایع نسبت به ترکیب گرد ارجحیت دارد.

روش‌های تیمار بذر عبارتند از تیمار گرما، تیمار دمای پایین، پوشش بذر با مواد شمیایی[4] و ضدعفونی کردن بوسیله سموم تدخین کننده[5].

1- تیمار گرما:  اعمال گرما توسط آب داغ یا هوای داغ می تواند صورت پذیرد. نکات دارای اهمیت زیاد در تیمار گرما، تخریب عامل بیمارگر توسط گرما  و عدم کاهش توانایی بذر یا بافت قلمه برابرگرما هستند.

آب داغ تنها تیمار به کار رفته در کنترل سیاهک آشکار[6] است.  روش کار در مورد گندم بدین صورت است که ابتدا بذور به مدت 5-4 ساعت در دمای 40-37 درجه سانتی گراد خیسانده و سپس به مدت 10 دقیقه در دمای 54 درجه سانتی گراد نگه داشته و هوا خشک می کنیم .

تیمار آب داغ (60-55 درجه سانتي گراد به مدت 15 دقیقه ) برای حذف باکتری  Pseudomonas syringae pv. pisiاز بذور نخود به کار می رود.

 هوای داغ: غالباً به منظور کنترل باکتری ها وگاهی اوقات نیز برای ریشه کنی ویروسهاي قلمه ها به کار می رود. عموماً زنده مانی گیاه با هوای داغ نسبت به آب داغ بهتر است. تیمارهای هوای داغ برای بذور خشک جو (71 درجه سانتي گراد به مدت 7 روز )، نخود (65 درجه سانتي گراد به مدت 72 ساعت ) و لوبیا (50 درجه سانتي گراد به مدت 72 ساعت و یا 60 درجه سانتي گراد به مدت 24 ساعت ) است . تيمار هواي داغ برای ریشه کنی باکتری های Pseudomonas syringas pv. pisi  , Xanthomonas campestris pv. translucens به کار می رود

2- تیمارهای دمای پایین (دمای 18- تا 20-  درجه سانتی گراد به مدت 7 روز) : برای ریشه کنی حشرات و همچنين براي زماني كه ضد عفونی کردن توصیه نمی شود و یا امکان پذیر نیست.

3- پوشش سطح بذر با مواد شیمیایی: اين روش برای تعداد زیادی از محصولات زراعی شامل حبوبات، گندم ها و سبزیجات استفاده می گردد. مواد شيميايي زيادي به اين منظور مي توانند مورد استفاده قرار گيرند. وسایل و تجهیزات پیشرفته برای حصول اطمینان از سلامت و دقت دُز مصرفي وجود دارند.

دو نوع فرمولاسيون مختلف براي اين مواد شیمیایی در دسترس اند كه عبارتند از گرد (dust) (3-2 گرم در کیلوگرم ) و پودر قابل خیس کردن یا مایع (10-5 ميلي ليتر در كيلوگرم). فرمول های پودر قابل خیس کردن به گرد ترجیح داده می شود به دلیل این که امکان این که دُز دقیقی فراهم شود مهیاست و پوشش بهتری را سبب مي شوند. همچنين برای کاربر خطر کمتری را به همراه دارند و به ماده چسباننده اضافی نیاز ندارند.

تکنولوژی های کاربرد :

• • •  پوشش بذر[7] : تیمار بذور با یک تیمار گرد یا مایع
    •  پوشش[8]: تیمار بذر با مقدار نسبتاً زیادي موادی که به بذور اضافه شده ، صورت می گیرد . شکل تغییر نمی کند و در پایان یک رنگ معمولی را خواهیم داشت .
    • به صورت قرص در آوردن[9] : شکل اصلی بذور مشاهده نمی شود . مقادیر زیاد از مواد امکان دارد اضافه شده باشد.

 انواع قارچ کشها عبارتند از قارچ کش های تماسی (contact action) و  سیستمیک (systemic action)

قارچ کشهای سیستمیک به سرعت توسط بذر جذب شده و بعد از جوانه زنی، درون گیاه توزیع می شوند. این قارچ کشها بذر و گياهچه را در اولین مرحله نمو گیاه محافظت می کنند، نتیجتاً جوانه زنی را سرعت داده و محصول زراعی یکنواخت حاصل می شود.

انواع عوامل بیمارگر:

1- عوامل بیمارگری که به سطح بذر می چسبند :

• گونه های متعدد عامل سیاهک معمولی[10] (Tilletia spp.)
•  سیاهک برگ[11] (Urocystis agropyri)  

2- عوامل بیمارگری که جنین را در حین گلدهی آلوده می کنند:

• گونه های متعدد عامل سیاهک های آشکار[12] (Ustilago spp.)  

3- عوامل بیمارگری که قسمت های زیادی از گیاه را آلوده می کنند:

Helminthosporium spp.

 Colletotrichum spp.

 Ascochyta spp.

قارچ کشهای سیستمیک برای موارد 2 و 3 توصیه مي شوند اما مورد 1 با طیف وسیعی از مواد شیمیایی کنترل می شود.

تجهیزات مورد نياز عبارتند از : فلاسک (نمونه های کوچک) ، بیلچه، مخلوط کننده (concrete mixer)، ظرف استوانه شکل (دستی یا موتوری)،

4- ضد عفونی کردن با تدخین کننده ها:

کنترل حشرات انباري[13] معمولاً توسط ضدعفونی کردن صورت می پذیرد ، تیمار بذر شاید به منظور محافظت گياهچه در مقابل حشرات خاکزاد از قبیل کرم های مفتولی[14]  باشد. ضد عفونی کردن یک روش معمول است که غالباً برای مقابله با حشرات انباري به کار می رود.  روش کار بدین صورت است که حشره کش های فرار را در یک سطح محدود به کار می برند. مزیت عمده ضدعفونی کردن کنترل حشرات در مراحل مختلف زندگی آن هاست . دو ماده شیمیایی ضد عفونی کننده به صورت گسترده ای استفاده می شوند عبارتند از  فوستوکسین[15] و میتل بروماید[16]. سایر مواد عبارتند از : دی اکسید کربن ، اتیلن اکسید ، سیانید هیدروژن و dichlorvos

1- فوستوکسین : در ساخت آن فسفین (فسفید آلومینیوم ) با کربنات آمونیوم و پارافین مخلوط می شود. به شکل جامد یافت می شود( قرص های 6/0 و 3 گرمی). فسفید هیدروژن (PH3) وزن مخصوصی برابر هوا دارد .فسفین قابلیت نفوذ در جعبه ها، کارتن ها و سایر ظروف ( به جز پلاستیکی ) را دارد. دز توصیه شده 5/2 گرم فسفین در متر مکعب می باشد. زمان در معرض قرار گرفتن تیمارها بستگی به دما دارد :

مزیت اصلی فوستوکسین این است که در بذور تجمع پیدا نمی کند، روی مزه یا جوانه زنی تأثیر نمی گذارد و مدیریت آن نیز آسان است .

2- میتل بروماید: درون سيلندرهايي قابل دسترس است. بدون بو بوده، گاهی اوقات برای جلوگیری از نشت آن کلروپیکرین اضافه میشود. 5/3 برابر هوا سنگینی دارد. دز توصیه شده آن به صورت مقابل است: 24 گرم در مترمكعب برای 24 ساعت در دمای    19-10 درجه سانتي گراد و  16 گرم در متر مكعب در دماهای بالای 20 درجه سانتي گراد. ضدعفونی کردن با متیل بروماید در دماهای بالاتر از 25 توصیه نمی شود. حتی المقدور در وسیله های مناسب نگهداری شود و از تکرار کردن ضد عفونی کردن نیز پرهیز شود.

تجهیزات مورد نیاز برای ضدعفونی کردن عبارتند از ورقه های پلاستیکی ضدگاز، درها و پنجره های عایق که مهر و موم شده باشد، سیلو ، اتاق ضدعفونی و آشکارگرها.

ایمنی و سلامت

همه مواد شیمیایی سمی هستند و موارد احتیاطی زیر باید مد نظر قرار گیرند:

1. بذور تیمار شده باید دارای برچسب بوده و در جایی که غذای انسان یا دام نگهداری می شود قرار نگیرند.
2. تیمار کردن بذرها باید در جایی که تهویه مناسب دارد صورت گیرد.
3. لباس های محافظ باید پوشیده شود.
4. ظروف خالی باید به درستی مرتب شوند.

مواردی که در ضدعفونی کردن باید لحاظ شود:

1. 1. 1. لباس های محافظ (ماسک های صورت و دستکش های پنبه ای )
      2. آشکارگرها: گاز هالید برای میتیل بروماید همراه با یک تیوب ( لوله ) برای فوستوکسین .

1- seed borne - diseases

2- seed viability

[3] - seed processing

[4] - seed dressing

[5] - fumigation

[6] - loose smut

[7] - dressing

[8] - coating

[9] - Pelletting

[10] - common bunt

[11] - Flag smug

[12] - loose smuts

[13] - storage insect

[14] - wireworm

[15] - phostoxine

[16] - methyl bromide