روش‌های آزمایش سلامت بذر

روش‌های آزمایش سلامت بذر

انواع آزمایشات سلامت بذر

روشهای متعددی برای آزمایشات معمول سلامت بذر وجود دارد که بستگی به طبیعت و محل عامل بیمارگر درون  و یا روی بذر دارند. این روشها توسط ISTA مطرح شده و در آزمایشگاه سلامت بذر ICRADA ثبت و توسعه یافتند این آزمایشات عبارتند از:

بازرسی و مشاهده مستقیم، آزمایش شستشوی سانتریفوژ، آزمایش Blotter، آزمایش Blotter  freezing، آزمایش سياهك هندي، آزمایش Blotter cold، آزمایش جنین، آزمایش پلیت آگار برای قارچ‌ها، آزمایشات پليت آگار و چسبانیدن اسلاید برای باکتری‌ها، آزمایش عصاره‌گیری براي نماتودها، آزمایش شستشو و فیلتر (Filter wash test )، و  تست ELISA (Enzyme linked immunosrbent assay ) برای ویروس ها

روش بازرسی مستقیم: روشی غیر مخرب است و بذر مورد آزمایش در آزمایشات بعدی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. بذر با چشم غیر مسلح، لنز و یا میکروسکوپ‌های دوچشمی به روش مشاهده‌ای مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا سلامت بذر ارزیابی گردد و هر گونه ماده خارجی، غیر طبیعی و بی‌رنگ بودن آن شناسایی شود.

آزمایش شستشو و سانتریفوژ:( wash test Centrifuge)

هدف از آزمایش کشف عوامل بیمارگر‌ی است که به سطح خارجی بذر چسبیده و حمل می‌شوند مانند: تلیوسپور قارچ های Tellitia cares – T. foetida -T. contraveresa – T. indica – Urocystis agropyri Ustilago hordei در گندم و جو  و ااسپور (Oospore) گونه های Peronospora spp در حبوبات دانه‌ای و علفی.

آزمایش سياهك هندي (karnal bunt)

در سیاهک هندی قسمتی از بذر که دچار مقدار جزئی این بیماری شده غالبا با پریکارپ پوشیده شده و با مشاهده بوسیله میکروسکوپ دو چشمی به سادگی قابل شناسائی و تشخیص نیست. تلیوسپورهای T. indica هنگامی که قسمت کوچکی از بذر را آلوده کرده باشند، به ندرت توسط آزمایش شستشو و سانتریفوژ مشاهده می‌شوند. در حالیکه خیساندن بذر در محلول سود (NaOH) به نرم شدن پریکارپ کمک کرده و رها شدن تلیوسپورها را از قسمت های آلوده تسهیل می‌کند.

آزمایش Blotter

در این آزمایش روش‌های خیلی سنتی مورد استفاده در آزمایشگاه‌های سلامت بذر لحاظ می‌شود. این آزمایش برای کشف قارچ‌های اختیاری مرتبط با بذر و هاگ‌های این قارچها و حداقل کردن رقابت ساپروفیت‌ها با عامل بیمارگر به کار می‌رود.

آزمایش Blotter freezing

این روش نوعی آزمایش (Blotter ) اصلاح شده است که جنین فعال توسط یخ زدن کشته شده یا از بین رفته است. این روش آزمایش تشکیل کلونی‌ها را تسهیل می‌کند.

آزمایش cold blotter (CBT)   

آزمایش Blotter  رایج و مرسوم ICARDA برای کشف و شناسايي Pyrenophora graminea در بذر جو است.

دستورالعملهای این روش توسعه کنیدیوسپورها و کنیدی‌ها را افزایش و رشد ساپروفیت‌ها را کاهش می‌دهد. این روش برای کشف خوب و قابل اطمینا ن بذر آلوده در عرض چند روز به کار می‌رود. این روش هیچ گونه خسارت و ضرری به بذر وارد نمی‌نماید.

آزمایش جنین

هدف اصلی این آزمایش کشف عامل بیماری سیاهک آشکار گندم و جو (Ustilago tritici and U. nuda) می‌باشد. عامل بیمارگر که یک انگل اجباری است که به صورت قطعات کوچک میسیلومی در جنین بذر آلوده بقا می یابد.

آزمایش پلیت آگار برای قارچها ( Agar plate test for fungi (APT – F ) ):

شناسایی قارچهای بذرزاد با توجه به خصوصیات کلونی آن ها روی محیط کشت آگار غذایی امکان پذیر می باشد. با این روش قارچ‌های اختیاری مشابه با نتایج روش‌های (Blotter  freezing و Blotter ) کشف می‌شوند. این روش رشد و نمو عامل بیمارگر و تولید اسکلروتیوم[1] و اجسام بارده[2] ) اسپوردوخیوم[3]، پیکنید[4] و آسروول[5] و غیره) را افزایش می‌دهد.

سه مرحله در روش پلیت آگار وجود داردكه عبارتند از: آماده سازی محیط کشت، گذاشتن بذر در محیط کشت و انکوباسیون و آزمایش کلونی‌ها.

آزمایشات پلیت آگار برای باکتریها

محیط کشت های نیمه انتخابی می‌تواند برای جداسازی و خالص‌سازی باکتری‌های مورد نظر یا شناسایی عامل بیمارگر‌ها به وسیله متابولیت‌های قابل انتشار در آگار که تحت اشعه ماوراء بنفش (UV) نور از خودشان ساطع می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد.مانند محیط KingB که برای شناسایی سودوموناس های فلورسنت استفاده می شود.

آزمایش عصاره‌گیری بذر برای نماتودها

هدف از این آزمایش کشف نماتود Ditylenchus dipsaci ( نماتود ساقه لوبيا و غیره) می‌باشد. لارو می‌تواند روی بذر بین پوسته و لپه‌ها و یا در بافت‌ها جای گرفته باشد. بذور آلوده بدون رنگ شده، یا بدون پوسته ترک خورده یا حتی امکان دارد بدون علائم باقی بماند.

آزمایش شستشو و فیلتر(  filter wash test   )

برای کشف بذرهای کوچک علف های هرز انگل صورت می‌گیرد. (Cuscuta spp . Orobanche spp. )

آزمایش كاشت گياه Growing on

این آزمایش خیلی نزدیک به شرایط مزرعه است اما در آن شرایط بهینه برای رشد و نمو بیماری‌ها مهیا شده است . اساس این آزمایش بر طبق علائم گزارش شده روی گیاهچه می‌باشد. مزیت اصلی این روش غیر مخرب بودن آن است (گياهچه می‌تواند تا مرحله بلوغ نگه داشته شود) و تعداد زیادی از عوامل بیمارگر‌ بذرزاد مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌توانند کشف شوند. با وجود این محدودیت‌هایی از قبیل تهیه شرایط کنترل شده ویژه عامل بیمارگر، زمان و فضای آزمایش وجود دارد.

آزمایش ELISA (Enzyme linked immuno Sorbent  assay )

این روش بسیار حساس برای ردیابی و شناسایی ویروس‌های گیاهی بر پایه واکنش آنتی بادی – آنتی ژن است. استفاده از آنتی بادی های مونوکلونال تشخیصی دقیق و سریع ویروس را امکان پذیر می سازد.

[1] - Sclerotia

[2] - fructfication body

[3] - sporodochia

[4] - pycnidia

[5] - acervuli