سازگاری، پایداری عملکرد دانه و واکنش به تنش های محیطی (خشکی و گرما) در ژنوتیپ های گندم دیم

 به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه و مقاومت به برخی از تنش های محیطی (خشکی و گرما) در ژنوتیپ های امید بخش گندم دوروم دیم, مطالعه ای طی دو سال زراعی (1380-1382) و در قالب 2 آزمایش مجزا در 3 منطقه از مناطق سردسیر دیم کشور (مراغه, سرارود و قاملو) اجرا شد. آزمایشات شامل 7 ژنوتیپ پیشرفته گندم دوروم به همراه یک رقم شاهد دوروم (زردک) و 3 رقم گندم نان )یک ژنوتیپ بومی, آذر 2 و سرداری( بود) جمعا 11 ژنوتیپ( که در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام گردید. در آزمایش اول در هر سال و در هر منطقه تجزیه واریانس ساده عملکرد دانه انجام و در پایان سال دوم در هر منطقه تجزیه مرکب (دو ساله) و تجزیه مرکب نهایی 2) سال و 3 منطقه( انجام شد. برای تعیین لاین های پایدار از نظر عملکرد دانه از روش لین و بینز, ضریب تغییرات عملکرد (CV%) و روش رتبه بندی استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه مرکب 2) سال و 3 منطقه( نشان داد که اثرات ساده سال, منطقه, ژنوتیپ و اثرات متقابل سال × منطقه و سال × منطقه × ژنوتیپ بر عملکرد دانه از نظر آماری بسیار معنی دار (P≤0.01) بود. بیشترین عملکرد دانه مربوط به سال اول 1.880) تن در هکتار(, منطقه سرارود 2.640) تن در هکتار( بوده و پس از ارقام گندم نان آذر 2 با متوسط عملکرد 2.320 تن در هکتار و سرداری با 2.270 تن در هکتار, لاین شماره 4 (61-130.414-44//….) با متوسط عملکرد دانه 1.960 تن در هکتار بیشترین عملکرد دانه را در بین ژنوتیپ های دوروم داشت. بر اساس روش لین و بینز لاین های شماره 7, 6, 3 و 8 نسبت به ارقام گندم نان و شاهد دوروم پایدارتر بودند. براساس روش رتبه بندی تمامی ژنوتیپ های دوروم نسبت به شاهد (زردک) دارای R‾ کمتری بوده و حداقل انحراف معیار رتبه مربوط به لاین شماره 4 بود. آزمایش دوم در دو شرایط آبی (آبیاری در زمان کاشت و ظهور سنبله) و دیم انجام گردید و با محاسبه شاخص حساسیت به تنش (SSI) و میانگین هندسی بهره وری (GMP) مشخص شد که, ارقام گندم نان از نظر تحمل تنش وضعیت بهتری نسبت به ژنوتیپ های دوروم داشتند. در بین ژنوتیپ های گندم دوروم لاین شماره 4 دارای تحمل بالاتری بود. جمع بندی نتایج نشان می دهد که لاین شماره 4 برای کشت در مناطق سردسیر دیم مناسب بوده و قابل توصیه است.

 صادق زاده اهری داوود | آقایی سربرزه مصطفی | بهرامی سرحد